Μοναστήρια

Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά

Αφήνοντας το Καστράκι και προχωρώντας ανηφορικά προς τα Μετέωρα, μπαίνουμε στο πέτρινο δάσος των Μετεώρων.

Το πρώτο Μοναστήρι που συναντάμε αριστερά από το δρόμο μας, είναι του Αγίου Νικολάου Αναπαυσά. Σκαρφαλωμένο πάνω σε έναν θεόρατο βράχο, του οποίου η κορυφή έχει περιορισμένη έκταση, μας προξενεί το θαυμασμό με τη κατασκευή του η οποία ακολουθεί το σχήμα του ογκόλιθου.

Ένας μικρός ανήφορος και μερικά σκαλοπάτια λαξευμένα στον ιερό βράχο, θα μας φέρουν στην είσοδο τηε μονής, της οποίας, λόγω της μικρής της εκτάσεως, οι ναοί, οι ιεροί χώροι και οι λοιποί βοηθητικοί χώροι έχουν κτισθεί σε πατώματα δημιουργώντας μια μικρή αλλά δαιδαλώδη εσωτερική διαρύθμιση.

Μπάινοντας στο ισόγειο συναντάμε ένα μικρό εκκλησάκι που τιμάται στον Άγιο Αντώνιο. Το ικρό ιερό έχει επιφάνεια μόλις τεσσάρων τετραγωνικών μέτρων και χωράει μόνον έναν ιερέα. Μια δε μικρή κρύπτη που υπάρχει στην αριστερή πλευρά, έχει τώρα μεταβληθεί σε κελλί.

Στον πρώτο όροφο βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου διακοσμημένος με περίφημες τοιχογραφίες. Είναι μακρόστενος, με χαμηλό τρούλλο, χωρίς παράθυρα, με το Ιερό στραμμένο αναγκαστικά προς Βορρά. Ο κυρίως ναός είναι αρκετά στενός, φωτίζεται σχεδόν αποκλειστικά με καντήλια, δημιουργώντας ένα βαθύ Χριστιανικό κατανυκτικό ύφος. Στο δεύτερο όροφο υπάρχει η παλαιά Τράπεζα, που χρησιμοποιείται σαν χώρος υποδοχής, ο μικρός ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και το οστεοφυλάκειο όπου φυλάσσονται πολλές κάρες μοναχών.

Οι Τοιχογραφίες του Θεοφάνη ξεπερνούν κάθε προσδοκία, αφήνοντας άναυδο και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη φιλότεχνο, υποβάλλοντας σε αληθινή κατάνυξη και τον πλέον άπιστο. Ο Θεοφάνης Στρελητζάς ή Μπαθάς γεννήθηκε γύρω στα 1500 μ.Χ. στην Κρήτη, όπου διδάχθηκε την αγιογραφία. Η θρησκευτική του ευαισθησία τον οδήγησε να περιβληθεί το μοναχικό σχήμα, παρ' ότι ήταν έγγαμος και πατέρας δύο παιδιών. Οι γιοι του μάλιστα μυήθηκαν από τον πατέρα τους την αγιογραφική τέχνη και έγιναν συνεχιστές του έργου του.

Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου κτίσθηκε με δαπάνη του Μητροπολίτη Λαρίσης Διονυσίου και του Ιερομονάχου και Εξάρχου Σταγών Νικάνωρος, όπως το ανιστορεί σχετική επιγραφή που βρίσκεται πάνω από την είσοδο του ναού.

Ιερά Μονή Βαρλαάμ

Στα μέσα του 14ου αιώνα ο ερημίτης Βαρλαάμ ανέβηκε στο βράχο και έκτισε λίγα κελλιά και ένα μικρό εκκλησάκι που το αφιέρωσε στους τρεις ιεράρχες. Εκεί έζησε ολομόναχος, ρακένδυτος και προσευχόμενος μέχρι το τέλος της ζωής του.

Μετά τον θάνατό του τα κτίσματα έμειναν για πολλά χρόνια έρημα. Στις αρχές όμως του 16ου αιώνα, δύο αδέρφια, οι μοναχοί Νεκτάριος και Θεοφάνης της αρχοντικής οικογένειας των Αψαράδων από τα Ιωάννινα - που είχαν μονάσει για επτά χρόνια στον στύλο του Προδρόμου, στο μοναστήρι του Μεγάλου Μετεώρου - ανέβηκαν στο Βράχο, με πρωταρχική τους φροντίδα την αναστήλωση της ερειπωμένης εκκλησίας των Τριών Ιεραρχών που είχε κτίσει ο Βαρλαάμ. Για την ανάβασή τους στο βράχο, γράφουν τα δύο αδέρφια στη διαθήκη τους:

"Ευρόντες τον πλατύν και ευάερον και ησυχαστικόν λίθον ευρύχωρόν τε και αρεστόν ημίν, προς παροίκησιν όντα, όστις και Βαρλαάμ, εκαλείτο, παρά τινός μοναχού Βαρλαάμ οικίσαντος εν αυτώ πάλαι, την επωνυμίαν λαβόντα, και άοικον τω πολυετία όντα και έρημον παντελώς ως οικόπεδον, ηερξάμεθα κατά το ΖΚς (=1518) ανανεούν και οικοδομείν αυτόν κατοίκησιν"

Ο χρόνος περνούσε και οι μοναχοί πλήθαιναν - έφτασαν τους τριάντα - και τότε τα δύο αδέρφια έκτισαν και δεύτερη εκκλησία, με ευρύτερο Καθολικό με δύο τρούλους που αφιέρωσαν στους Αγίους Πάντες (1542).

Η γρήγορη ανάπτυξη της κοινοβιακής ζωής και η πνευματική της ακμή είχε σαν επακόλουθο τον εμπλουτισμό του μοναστηριού από τους δύο κτήτορες και από δωρεές πιστών, με κτήματα, αμπέλια, ελαιώνες και μετόχια.

Αλλά και μετά τον θάνατό τους - του Θεοφάνη το 1544 και του Νεκταρίου το 1550 - το μοναστήρι εξακολουθούσε να ακμάζει με την προσέλευση και άλλων μοναχών, ακολουθώντας πιστά την εντολή των κτητόρων τους:

"Έχειν δε τους εασκούμενους εν αυτή κοινά πάντα, κοινά ώσι τη τραπέζη, κοινά ενδύμασι και υποδύμασι, κοινή τη βουλή, κοινά ,του οικήσι."

Είναι χαρακτηριστικά για τη ζωή του Μοναστηριού τα όσα γράφει ο J.J. Bronjstaal που το επισκέφθηκε το 1779:

"Ο ηγούμενος της Μονής, Πατήρ Ανατόλιος, που είναι και ο σκευοφύλακας και ο βιβλιοθηκάριος, με υποδεχθηκε με όλη την ευγένεια. Εδώ υπάρχουν δύο εκκλησίες. Ο αριθμός των μοναχών δεν ξεπερνά τους 9 ή 10 και όλοι οι άνθρωποι που ζουν στο βράχο τούτο, δεν ξεπερνούν τα 24 άτομα μαζί με τους υπηρέτες της μονής. Από την ίδρυση του μοναστηριού καμμία γυναίκα δεν έχει ανέβει εδώ πάνω. Ούτε στο Μετέωρο. Ο ηγούμενος με συνόδεψε σε μία εκκλησία, που δεν ήταν τόσο μεγάλη, όσο το Μετεώωρου, όμως πολύ ωραιότερη. Έχει δύο μικρούς ωραίους θόλους και είναι αρκετά φωτεινή. Παντού μέσα βλέπεις τοιχογραφίες που είναι στο γούστο του τόπου, χωρίς προοπτική και χωρίς σκιόφως. Η Μονή βαρλαάμ κτίσθηκε το 2044 από χτίσεως κόσμου, που αντιστοιχεί με το 1535 μ.Χ. όπως αναφέρει επιγραφή σε πέτρα που βρίσκεται κοντά στην ανέμη με την οποία σε ανασέρνουν."

Η Εκκλησία των Τριών Ιεραρχών που κτίσθηκε πρώτη, στο βράχο, έχει στην αψίδα του ιερού εντοιχισμένο κεραμίδι με χρονολογία της ανακαίνισης της ΖΡΛΕ (=1627). Είναι ξυλόστεγη, μονόκλιτη βασιλική με πλούσια και ωραιοτάτη τοιχογραφία.

Για την εκκλησία των Αγίων Πάντων που κτίσθηκε το 1542 οι κτήτορες Θεοφάνης και Νεκτάριος γράφουν στη βιογραφία τους, πως η ανέγερσή της περατώθηκε μέσα σε είκοσι χρόνια. Είναι αγιορείτικου τύπου, σταυροειδής, τετρακίονος με ένα τρούλλο στον κυρίως ναό και ένα στον νάρθηκα. Στην κόγχη του ιερού υπάρχει θαυμάσια αγιογραφία της Πλατυτέρας με ολόχρυση ενδυμασία και λίγο πιο κάτω, η λειτουργία των Αγγέλων. Στο θόλο του Αγίου Βήματος, απεικονίζεται ο Ιησούς Χριστός με επίσης χρυσά ενδύματα.

Μοναστήρι Αγίου Στεφάνου

Η Μονή του Αγίου Sthephen βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του συμπλέγματος των βράχων των Μετεώρων, ακριβώς πάνω από την πόλη της Καλαμπάκας και αυτό είναι το μόνο μοναστήρι που μπορεί κανείς να επισκεφθεί, χωρίς τη χρήση σκάλας, επειδή η προσέγγιση μπορεί να γίνει από μια μικρή γέφυρα.

Η θέα από το μπαλκόνι της Μονής είναι μαγευτική. Κάτω στην κοιλάδα βρίσκεται Καλαμπάκα και πιο μακριά ο ποταμός Πηνειός.

Από το 1961 αυτό το μοναστήρι είναι γυναικείο μοναστήρι με μια μεγάλη και δραστήρια αδελφότητα, ο οποίος μαζί με το πλούσιο πνευματικό και φιλανθρωπικό έργο, μπορεί να δείξει μια αξιοσημείωτη ανακαίνιση οικοδομική δραστηριότητα abd στο μοναστήρι. Μια παλιά παράδοση συνδέει το μοναστήρι αυτό με θηλυκό monasterism. Ο ταξιδιώτης Σουηδός Jonas Bjornstahl, ο οποίος επισκέφθηκε Αγίου Στεφάνου στις 3 Απριλίου 1779, σημειώνει ορισμένα πράγματα για το μοναστήρι που πιθανότατα είχε ακούσει από τους μοναχούς και των περιοίκων: "Στο begining το μοναστήρι αυτό ήταν για τις γυναίκες που αγάπησε αταραξία, αλλά αργότερα έγινε εγκαταλείφθηκε μέχρι Ξανακατοικήθηκε από μοναχούς ".

Η ιστορία των πρώτων χρόνων του μοναστηριού χάνεται στο παρελθόν, που καλύπτεται από την ομίχλη από τους θρύλους abd παραδόσεις, όπως συμβαίνει με την ιστορία των πιο μοναστήρια.